4857 sayılı İş Kanunu’na 17.04.2020 tarihinden itibaren üç ay süreyle fesih yasağına ilişkin madde eklenmiştir.
4857 sayılı İş Kanununa 7244 sayılı Kanun ile eklenen ve yürürlüğe girdiği 17.04.2020 tarihinden itibaren 3 ay süreli fesih yasağı getiren Geçici 10. Madde:
“Bu Kanunun kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25 inci maddenin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez.” şeklinde düzenlenmiştir.
Anılan maddede de açıkça belirtildiği üzere 17.04.2020 tarihinden 17.07.2020 tarihinin bitimine kadar geçen süre içerisinde İş Kanunu’nun 25/II maddesi dışında kalan sebeplerle işveren tarafından iş akdinin feshedilemeyeceğini belirtmiştir. Maddenin devamında ise işçinin fesih nedeniyle doğan hakları saklı kalmak kaydıyla üç aylık fesih yasağına uymayan işveren hakkında sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki brüt asgari ücret tutarında idari para cezasına hükmedileceği hüküm altına alınmıştır.
Söz konusu düzenleme İş Kanunu’na tabi olsun yahut olmasın aralarında hizmet sözleşmesinde uygulanır. Başka bir deyişle Türk Borçlar Kanunu’na tabi iş sözleşmeleri, Basın İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu’na tabi iş sözleşmeleri hakkında da üç aylık fesih yasağına ilişkin hüküm aynen uygulanacaktır.
Söz konusu fesih yasağının uygulanması için işçinin ülkemizi ve dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınından etkilenmesine gerek yoktur. Nitekim istihdamın korunmasına yönelik olarak 26.03.2020 tarihinde 7226 sayılı Kanunu ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa geçici 23. madde eklemiştir. Bu geçici madde ile salgın nedeniyle yapılacak kısa çalışma ödeneği başvurularının şartları kolaylaştırılmış ve bu kolaylaştırılmış şartlardan yararlanmak için kısa çalışma uygulanan dönemde İş Kanunun 25/II maddesi dışında fesih yapılamayacağı kabul edilmiştir.
Üç aylık fesih yasağının kanunen belirtilen tek istisnası bulunmaktadır. Bu hal ise ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller nedeniyle işverenin iş akdini haklı nedenle feshetmesidir. İlgili kanun maddesi ise aynen şu şekildedir:
Madde 25 – Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması. (1) e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Aşağıda gerçekleşen hallerden herhangi birinin işçi tarafından gerçekleşmesi durumunda işveren, iş akdini İş Kanunu 25/II. Maddesi uyarınca haklı nedenle feshedecek olduğundan üç aylık fesih yasağı uygulama alanı bulmayacaktır. Ancak belirtmek gerekir ki yukarıdaki kanun maddesindeki sebepler gerçekleşse dahi işveren
haklı nedenle fesihe ilişkin iradesini 6 (altı) gün içerisinde bildirmelidir. Zira Yargıtay’ın yerleşmiş içtihatları uyarınca işverenin iş akdini İş Kanunu 25/II uyarınca feshettiğine ilişkin iradesini altı günlük hak düşürücü süre içerisinde ortaya koymak zorundadır. Söz konusu süreye riayet edilmeden yapılan fesih ihbarı feshin haklılığını ortadan kaldıracak ve 3 aylık fesih yasağının istisnası olma niteliği de kaybolacaktır.
Söz konusu yasak iş akdinin işveren tarafından tek taraflı olarak feshini yasaklamayı amaçlamakta olup geçerli şekilde kurulan ikale sözleşmesi ile iş ilişkisinin sona ermesi, işçinin tek taraflı olarak istifa beyanını sunması yahut belirli süreli iş sözleşmesinin süresinin sona ermesi nedeniyle iş ilişkisinin sona ermesi gibi durumlarda söz konusu yasak uygulama alanı bulmayacaktır.
Yasağa uymamanın cezai yaptırımı daha önce de belirtildiği üzere işçi başına bir brüt asgari ücret tutarında idari para cezasıdır. Ancak söz konusu yasağa uymamanın tek yaptırımı elbette bu değildir. İş akdi feshedilen işçinin işe iade davası açma hakkı bulunmakta olup mahkemece feshin geçersizliğine karar verilebilecektir. Bu ihtimalde feshin yasak dönemde yapılmış olmasından dolayı mahkemece hükmedilecek olan 4 ile 8 ay arasındaki brüt ücret olarak hükmedilen işe başlatmama tazminatında üst sınıra yaklaşma ihtimali ortaya çıkabilir.
İşçinin iş güvencesi kapsamında olmaması ihtimalinde ise işe iade davası açılması mümkün olmamakla birlikte fesih yasağı bulunan dönemde iş akdi haksız yere feshedildiğinden fesih ve hakkın kötüye kullanılması sebebiyle ihbar tazminatının 3 katı tutarında kötü niyet tazminatı talep hakkı bakidir.
Stj. Av. Orkun Kahraman
